Πατρίδα και νόστος στη Νορβηγία

«...Τα συναισθηματικά στάδια πάντα τα ίδια. Γεύσεις που είχα πια ξεχάσει, μετά απο δύο, χρόνια στο Όσλο. Υπάρχει μια ακόμη αναζήτηση του ταξιδευτή, που έπεται της γαλήνης του απάνεμου λιμανιού μετά απ' τη καταιγίδα. Ενα ακόμη συναίσθημα,στάδιο. Ο νόστος. Αυτός ο άτιμος που ''πειράζει'' το μπαλάτζο και δεν το αφήνει να σταθμίσει.
Ευχαριστώ για τη διήγηση."

Θοδωρής

Αγαπητέ ανώνυμε Θοδωρή.

      Ευχαριστώ που έγραψες κι εσύ το σχόλιό σου στην ανάρτηση "Πιάσαμε πάτο… ημείς οι δυστυχείς οικονομικοί μετανάστες» και μοιράστηκες έτσι τον εαυτό σου μαζί μου. 

    Έπιασες όμως ένα θέμα που με ταλαιπωρεί τον τελευταίο καιρό. Μετά από δύο χρόνια στο Όσλο, ξαναμύρισες αυτές τις τόσο ιδιαίτερες οσμές που είναι συνυφαμένες μέσα σου με τόσες πρωτόγνωρες στιγμές που έζησες και που τώρα ξαναζωντανεύουν μπροστά σου. Μια γεύση αρκεί για να ξυπνήσει μια μνήμη που ο χρόνος έχει εξιδανικεύσει παρόλη την τραγικότητα που στην πρωτόλειά της μορφή ενείχε. 

    Τώρα χαλαρώνεις στο απάνεμο λιμάνι σου και ετοιμάζεσαι προφανώς να ανοίξεις πανιά για ανώτερες εκζητήσεις, καθώς εμείς τα ανθρώπινα πλάσματα έχουμε αυτή την κατάρα του ανικανοποίητου. Γράψε μας γι' αυτό!

      Μιλάς όμως και για ένα ακόμα στάδιο, στο οποίο όμως εγώ δεν έχω φτάσει ακόμα. Το στάδιο του ΝΟΣΤΟΥ. Αυτού του "άτιμου που πειράζει το μπαλάτζο και δεν το αφήνει να σταθμίσει". Φαίνεται καθαρά ότι ο νόστος για σένα είναι μία ακόμα κατάρα που ταλαιπωρεί "τον άνδρα τον πολύτροπον…" Τι είναι όμως ο νόστος και τι η πατρίδα; 

       Η πατρίδα που τόσο έχουμε μυθοποιήσει, ειδικά στην Ελλάδα της Χρυσής Αυγής, είναι ένας γεωγραφικός τόπος στον οποίο «έτυχε» να γεννηθούμε. Εκεί μεγαλώσαμε, είχαμε τις πρώτες μνήμες και παραστάσεις. Επηρεαστήκαμε αλλά και επηρεάσαμε αυτό το περιβάλλον κι έτσι δεθήκαμε στενά μαζί του. Συνήθως ακόμα και οι πιο ατυχείς στιγμές μας, χρωματίζονται τόσο θελκτικά μέσα από το φως της νοσταλγικής μνήμης. Εκτός από το φυσικό περιβάλλον, μας επηρέασε σίγουρα και το ανθρώπινο περιβάλλον μέσα από τα γενετικά χαρακτηριστικά του εντόπιου πληθυσμού. Όλο αυτό εμείς το λέμε πατρίδα και γινόμαστε πατριώτες όταν όλο αυτό το σύνολο απειλείται. Γιατί; Είναι βέβαιο ότι αν είχαμε γεννηθεί και μεγαλώσει κάπου αλλού, την ίδια αντιμετώπιση θα είχε από μας ο «άλλος» τόπος, που τώρα μας είναι εχθρικά ξένος. Είμαστε τόσο υποκειμενικοί!

      Είμαστε επίσης τόσο εγωκεντρικοί. Υποστηρίζουμε τη ποδοσφαιρική ομάδα, τη θρησκεία, οι παραδόσεις, το κόμμα, την παρέ ή …συμμορία, γιατί; Γιατί αυτά γνωρίσαμε, μ΄ αυτά μεγαλώσαμε κι έγιναν κομμάτι του εαυτού μας. Είναι προέκταση του «εγώ" μας πια. Δεν είναι ούτε καλύτερα, ούτε χειρότερα με μια τρίτη και πιο αντικειμενική ματιά. Ψάχνουμε δυστυχώς απεγνωσμένα ένα σύνολο στο οποίο να ανήκουμε για να επιβεβαιώσουμε μέσα σ΄ αυτό την ύπαρξή μας. Έπειτα μας πιάνει η μανία να υπερασπιστούμε αυτή τη συλλογική προέκταση του εαυτού μας με ένα τυφλό φανατισμό.

Ε λοιπόν όχι. Εγώ είμαι μια πραγματικότητα, μια προσωπικότητα, μια αξία που ανήκω στον εαυτό μου και μόνο. Γεννήθηκα σ΄αυτό τον κόσμο και χρωστάω στον εαυτό μου να φροντίσω τη βιολογική ύπαρξή μου και να αναζητήσω το από που ήρθα, ποιος είμαι και πού πάω, καθώς ταξιδεύω το πεπερασμένο μου ταξίδι πάνω σ' αυτό τον πλανήτη.  Φυσικά έχει συναισθηματική αξία για μένα η πατρίδα, αλλά όχι αντικειμενική. Αντικειμενική αξία έχει στο βαθμό που αλληλεπηρεάζομαι με αυτήν. Νιώθω καλύτερα δηλαδή με τους ανθρώπους που εκφράζονται με την ίδια γλώσσα με εμένα και διαπνέονται από αντίστοιχη νοοτροπία. Γι’ αυτό αγαπώ την πατρίδα, διότι νιώθω καλύτερα σ’ αυτή, όπως κι οι άλλοι συνάνθρωποί μου αντίστοιχα στις δικές τους πατρίδες. Νιώθω επίσης μια συγκίνηση να περπατώ στους δρόμους που μεγάλωσα. Μάλιστα αυτή είναι μια συναισθηματική αξία αλλά εντελώς υποκειμενική για μένα. Νιώθω καλύτερα στο δικό μου γεωγραφικό περίγυρο, διότι τον γνωρίζω καλά και δεν απειλούμαι από το άγνωστο. Κι αυτό όμως, αν και είναι υπαρκτό, είναι συνάμα απόλυτα υποκειμενικό. Οφείλω να φροντίζω την πατρίδα μου, στο βαθμό που η ευημερία της, μου προσφέρει ένα καλύτερο περιβάλλον διαβίωσης κι αντίστοιχα η διολίσθησή της συμπαρασύρει κι εμένα. Ναι θα την υπερασπιστώ και στον πόλεμο, εφόσον αδικείται, όχι όταν αδικεί. Θα την υπερασπιστώ πρώτον γιατί πιστεύω στη δικαιοσύνη. Θα την υπερασπιστώ φυσικά κι επειδή θα κινδυνεύουν μαζί της όλα τα αγαπημένα μου πρόσωπα συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου. 

    Στην πράξη τώρα: Εγώ στη Νορβηγία, μετά ενάμισι χρόνο στην… ξενητιά, ακόμα δεν πεθύμησα ιδιαίτερα την πατρίδα. Ίσως είμαι λίγο μοναδική περίπτωση, καθώς αν και επί 46 χρόνια (όλη μου τη ζωή δηλαδή) έζησα αδιαλείπτως στην Ελλάδα, δεν μπόρεσα να βρω ανθρώπους να δεθώ ιδιαίτερα. Αν και δεν διδάχτηκα καμμιά άλλη νοοτροπία πέραν της Ελληνικής, δεν μπόρεσα ποτέ να συμβιβαστώ με το πνεύμα του εγωκεντρισμού (εγώ να κερδίσω κι ας πάνε να πνιγούν όλοι οι άλλοι), με το πνεύμα της περιφρόνησης νόμων, αρχών και… διατάξεων, με την περιφρόνση προς την τέχνη και τη δημοκρατία, αν κι εμείς τα εισαγάγαμε στον κόσμο. Κρατώ την Ελλάδα του πνεύματος μέσα μου και νιώθω περήφανος γι’ αυτό κάθε που ακούω μια ελληνική λέξη στα Νορβηγικά, καθώς εδώ βιώνω την κοινωνική δικαιοσύνη που η Ελλάδα πρώτη εφάρμοσε, κάθε που απολαμβάνω τη δημοκρατία, τον πολιτισμό, την τέχνη (σε μικρό βαθμό εδώ) κοκ. Ελπίζω εδώ να γνωρίσω ενδιαφέροντες ανθρώπους και να δεθώ. Αν όχι το ταξίδι συνεχίζεται καθώς πολίτης του κόσμου είμαι.  Όλοι μαζί άλλωστε συνταξιδιώτες είμαστε σε ένα πλανήτη στην απέραντη βουβή μοναξιά του σύμπαντος και μέχρι να αφήσουμε τη στερνή μας πνοή. Ίσως στεριώσω κάπου που θα νιώσω κι εγώ ασφάλεια, κατανόηση, αγάπη και ψυχικό δέσιμο, προτού... αποδημήσω!

    Πάντως μέχρι τώρα, οι «ψυχροί Βόρειοι» αποδείχτηκαν για μένα φιλόξενοι, ανοιχτόκαρδοι, ανοιχτόμυαλοι, φιλικοί, εκδηλωτικοί και πολιτισμένοι κι αυτό ήταν έκπληξη για μένα.

Τυπική αγροτική κατοικία στη Νορβηγία

Ελπίζω να αξιωθώ να γυρίσω σύντομα στην Ελλάδα για διακοπές. Ανυπομονώ να δω την Ελλάδα με τη νέα μου ματιά. Θα είναι αρνητική ή θετική; Θα ανακαλύψω τα θετικά της στοιχεία που τόσα χρόνια δεν έβλεπα ή θα απογοητευτώ για μια ακόμα φορά; Ανυπομονώ να δω πώς θα αντιδράσω!

2ο φθινόπωρο στη Νορβηγία

     Εδώ Νορβηγία. Σήμερα στην περιοχή μας, έριξε το πρώτο χιόνι για φέτος. Χιόνισε αρκετές ώρες αλλά δεν το έστρωσε. Είναι λίγο νωρίς, ακόμα και για την Νορβηγία. Η θερμοκρασία ήταν λίγο πάνω από… 2 βαθμούς αλλά είναι καλά για τέτοια εποχή. Από την επόμενη εβδομάδα, ίσως κάνουμε μια βουτιά στις τιμές του θερμομέτρου.

     Όλοι βάλαμε τα χειμερινά λάστιχα στα αυτοκίνητα και περιμένουμε. Τα πρωινά αν δεν ξύνουμε τα τζάμια, δεν βλέπουμε να οδηγήσουμε.

      Τα καταστήματα αδειάζουν τα ράφια τους με μεγάλες προσφορές για να φέρουν τα καινούργια εμπορεύματα ενόψει Χριστουγέννων. Ο κύκλος άλλαξε και η ζωή τραβάει την ανηφόρα με σημαίες και με τραγούδια. Είναι σαν να μας κοροϊδεύει η ζωή κι εμείς αρεσκόμαστε να πειθόμαστε και να την ακολουθούμε. 

Στη Νορβηγία τέτοιο καιρό με τρελαίνουν τα χρώματα του φθινοπώρου. τα δέντρα κιτρινίζουν, μερικά μάλιστα κοκκινίζουν ή …καφετίζουν! Σε συνδυασμό με τα πράσινα αειθαλή, η τετραχρωμία είναι αξεπέραστη. Μόνο που δεν κρατάει πολύ. Σε λίγο τα κλαδιά θα μείνουν γυμνά σαν καμένα, το χιόνι θα σκεπάσει τα πάντα κι εγώ θα αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατό όλα αυτά να ξαναπρασινίζουν την άνοιξη και να κάνουν το τοπίο αγνώριστο. 

     Κατά τα άλλα μισώ το φθινόπωρο. Η μέρα μικραίνει σταδιακά. Ξυπνώ για τη δουλειά και είναι σκοτάδι, μέσα στο βουβό κρύο. Σε λίγες εβδομάδες μόλις θα τελειώνω τη δουλειά θα έχει ήδη νυχτώσει κι εγώ θα νιώθω πάλι ότι όλη μου η ζωή είναι ένα κάτεργο σε μια εργατική δουλειά ανάμεσα σε ξένους. Καλημέρα θλίψη έλεγε η Φρανσουάζ Σαγκάν. Αλλά εγώ δεν είμαι ακόμα στην εφηβεία. Ή μήπως ζω τη δική μου εφηβεία καθώς βάφω με διάφορα χρώματα, προσπαθώντας να φτιάχνω κόσμους φρέσκους, νέους, όμορφους, ζωντανούς. Με έπιασε πάλι η μανία της δημιουργίας, σκέφτομαι να ξαναρχίσω το μοντελισμό, να φτιάξω τους δικούς μου μικρούς, μυστικούς μα ζωντανούς κόσμους, που θα με περιμένουν να χαθώ μέσα τους.

Νορβηγοί και παράδοση

Εκδήλωση μπροστά στο άγαλμα γνωστού Νορβηγού ποιητή .

Οι Νορβηγοί είναι πιο κοντά στην παράδοσή τους από ότι οι Έλληνες. Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται με πιο μεγάλη προσήλωση στην παράδοση και κυρίως οικογενειακά. Τα παραδοσιακά φαγητά παρασκευάζονται και καταναλώνονται, σχεδόν με τελετουργική προσήλωση. Τα ωραία πολύχρωμα σπιτάκια στολίζονται κατάλληλα και σε συνδυασμό με το χιονισμένο τοπίο, δημιουργούν από μόνα τους το πνεύμα των Χριστουγέννων. Και το Πάσχα γιορτάζεται παραδοσιακά, αλλά δε καμμία περίπτωση δεν έχει τη λάμψη των Χριστουγέννων. Όπως και στην Ελλάδα Χριστούγεννα και Πάσχα είναι απαραίτητος ο Εκκλησιασμός στις διαμαρτυρόμενες "Εκκλησίες της Νορβηγίας". Η παγκοσμιοποίηση, την οποία κι εγώ βλέπω με θετικό μάτι, έχει συντελέσει σε μια άνευ προηγουμένου κλωνωποίηση του ατόμου στις σχεδόν ομογενοποιημένες πλέον κοινωνίες μας. Θέλετε τα ΜΜΕ (ειδικά το Χόλυγουντ), θέλετε τα πιο συχνά μας ταξίδια, η παγκοσμιοποιημένη αγορά, μόδα, τέχνη… Όλοι έχουμε τα ίδια πρότυπα, στα οποία και συγκλίνουμε, συνειδητά ή υποσυνείδητα. Νομίζω όμως ότι πιο μεγάλο ρόλο στη σταδιακή εξαφάνιση των ιδιαιτεροτήτων του κάθε λαού (παράδοση) έχει παίξει η αστικοποίηση της ζωής μας. Στα μεγάλα αστικά κέντρα το άτομο αλλοτριώνεται. Χάνω την αξία μου ως ύπαρξη εγώ ο ένας προς 4.500.000 της Ελληνικής πρωτεύουσας, όταν κυκλοφορώ στους δρόμους της, σε αντίθεση με τη σχέση του ενός προς 1.000 όταν στέκομαι στην πλατεία ενός μεγάλου Ελληνικού χωριού. Έτσι μπορεί κανείς να δει ότι στις μικρές Ελληνικές κοινωνίες της υπαίθρου τα έθιμα της Ελληνικής παράδοσης συνεχίζουν να επιβιώνουν, σε αντίθεση με το χάος της πρωτεύουσάς μας. Στη Νορβηγία όμως που η πρωτεύουσα είναι σχεδόν όσο η Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα και οι άλλες 5-6 μεγάλες πόλεις μάλλον μικρότερες της Λάρισας, η ζωή δεν είναι τόσο αστικοποιημένη, με αποτέλεσμα τα έθιμα να επιβιώνουν. Οι άνθρωποι στον τρόπο ζωής τους και στις αντιλήψεις τους είναι σύγχρονοι, αλλά αυτό δεν τους εμποδίζει να αγαπούν την παράδοση.  Όχι, δεν θα συναντήσει κανείς εδώ το τεχνολογικό θαύμα των ΗΠΑ. Εδώ δεν υπάρχουν απέραντες πόλεις με τεράστιους ουρανοξύστες και  τεχνολογίες αιχμής. Η ζωή είναι πιο ανθρώπινη, το άτομο δεν εξαφανίζεται αλλά αντιθέτως η αξία τους μεγιστοποιείται. Από μια πλευρά μπορεί να θεωρήσει κανείς τους Νορβηγούς ως συντηρητικούς, από την άλλη όμως, οι μετανάστες αντιμετωπίζονται με παραδειγματικό σεβασμό από τη συντριπική πλειοψηφία της κοινωνίας (φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις). Παραδειγματική και η αντιμετώπιση των θρησκευτικών μειονοτήτων και βέβαια δεν μιλάω μόνο για τους νόμους αλλά για τη συνολική αντιμετώπιση της κοινωνίας ως προς αυτούς. Κορυφαία και η αξία που δίνεται στη γυναίκα σ' αυτή την κοινωνία που καταφέρνει αρκετά επιτυχημένα το συγκερασμό των παραδοσιακών δομών ζωής με τις σύγχρονες αντιλήψεις. 

Δρόμοι σημαιοστολισμένοι

Μπάντα στην παρέλαση

17η Μαΐου

Θα έλεγα ότι μετά τον εορτασμό των Χριστουγέννων είναι η 17η Μαΐου η γιορτή που γιορτάζουν με πολύ πάθος. Είναι η μέρα των παιδιών, του Συντάγματος, της ανεξαρτησίας τους, η εθνική του εορτή. 

Ο Μάιος ήταν έκπληξη για μας. Τα χιόνια έχουν προ πολλού εξαφανιστεί, μαζί τους όμως και η γαλήνια φύση. Το ξερό τοπίο πρασινίζει και τα λουλούδια κάνουν την εμφάνισή τους. Τα ξερά κλαδιά, παραδόξως πρασινίζουν και παίρνουν ζωή. Όμως αρχίζει παράλληλα μια περίοδος συννεφιών, βροχών και ανέμων. Οι θερμοκρασίες αν και πάνω από το μηδέν παραμένουν χαμηλές. 

Ενώ τον Οκτώβριο υποχρεωνόμαστε να βάλουμε στα αυτοκίνητά μας χειμερινά λάστιχα, τον Απρίλιο αντίστοιχα υποχρεωνόμαστε να τα βγάλουμε και να βάλουμε πάλι τα καλοκαιρινά. 

μέρος της παρέλασης

Η Πρωτομαγιά για τους Νορβηγούς, αν εξαιρέσεις κάποιους που συμμετείχαν σε πολιτικές συγκεντρώσεις σε πλατείες μεγάλων πόλεων, οι υπόλοιποι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τα εξοχικά τους (hytta) και να κάνουν τα αγαπημένα τους σπορ στη φύση, σε οικογενειακό κυρίως κύκλο. 

Παρελαύνουν ακόμα και οι παιδικοί σταθμοί με καροτσάκια...

Η 17η Μαΐου όμως γιορτάζεται με όλες τις επιταγές της παράδοσης. Είναι η ημέρα που ολοκληρώθηκε το Νορβηγικό σύνταγμα το 1814. Τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους κι έχουν την τιμητική τους με τις μεγάλες παρελάσεις (barnetoget). Κρατώντας σημαίες και φωνάζοντας "ούρααα" ή τραγουδώντας με ενθουσιασμό, παρελαύνουν μαζί με μπάντες, χωρίς βήμα και εμβατήρια στρατιωτικού τύπου. Χωρίς στρατιωτική παρουσία και εξέδρα επισήμων. Στην πόλη μας παρέλασε κι ο δήμαρχος με το μετάλλιο του δήμου κρεμασμένο στο στήθος. Η Νορβηγική σημαία στολίζει όλη την πόλη και υπαίθριοι πάγκοι προσφέρουν ψημένα λουκάνικα, αναψυκτικά κ.α. από εθελοντές που προσφέρονται έτσι για την οικονομική ενίσχυση κάποιου συλλόγου, ή κοινωφελούς σκοπού. Κάνει εντύπωση ο ενθουσιασμός που περισσεύει είτε βρέχει, είτε έχει καλό καιρό. Εντυπωσιακές είναι και οι παραδοσιακές φορεσιές (bunad) που φορούν οι γυναίκες πιο πολύ αλλά και οι άντρες σε μικρότερο βαθμό, οι οποίες συχνά είναι οικογενειακά κειμήλια που οι παλιοί αφήνουν στους νεώτερους και κατά κανόνα κοστίζουν ακριβά. Αυτές οι φορεσιές φοριούνται και σε άλλες περιπτώσεις, όπως γάμοι, βαπτίσεις κοκ.
    Καθώς ο καιρός ανοίγει και οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, το καλοκαίρι γίνεται η συνέχεια της γιορτής που άρχισε το Μάιο. Για πολύ καιρό μετά, οι σημαίες μένουν μεσίστιες σε πανύψηους ιστούς στις αυλές των σπιτιών. Οι διακοπές για τους Νορβηγούς έχουν αρχίσει από το Μάιο αν όχι από τον Απρίλιο, καθώς συνηθίζουν να ταξιδεύουν σε ζεστότερα κλίματα, περισσότερες από δύο φορές το χρόνο. Η Ελλάδα έχει την τιμητική της σ' αυτό. Δύσκολα βρίσκεις Νορβηγούς που να μην έχουν επισκεφτεί την Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς μπορεί και δέκα φορές ως τώρα!!! Κρήτη, Ρόδος, Κέρκυρα, Κως, Ίος, Σαντορίνη, είναι ανάμεσα στους πιο συχνούς τους προορισμούς, που εγώ -αν και Έλληνας- δεν έχω επισκεφτεί ποτέ. Δεν βλέπω όμως η Ελλάδα από την πλευρά της να έχει κάνει κάτι για να ενισχύσει αυτό το τουριστικό κύμα ακόμα περισσότερο, μάλιστα από μια μερίδα τουριστών που μπορούν και θέλουν να ξοδέψουν τα χρήματά τους στη χώρα μας. 

Καλό μήνα (1η Οκτωβρίου)

Η πόλη της κοιλάδας ξυπνάει...

     Καλό μήνα από τη Νορβηγία. Εδώ δεν λένε "καλό μήνα", "καλή εβδομάδα" κοκ. Μόνο "καλή χρονιά" την Πρωτοχρονιά.  Πρώτη Οκτωβρίου λοιπόν κι εγώ γράφω από το σπίτι όπου είμαι άρρωστος με άδεια. Εδώ όταν είμαστε άρρωστοι στέλνουμε μήνυμα ή τηλεφωνούμε για να ανακοινώσουμε ότι δεν μπορούμε να δουλέψουμε λόγω ασθενείας. Για πάνω από τρεις συνεχείς μέρες απουσίας, χρειάζεται χαρτί από γιατρό. Τις πρώτες τέσσερις μέρες τις πληρώνει ο εργοδότης. Από εκεί και πέρα όμως τις πληρώνει το NAV (υπηρεσία κοινωνικής ασφάλισης, πρόνοιας και εργασίας). Φυσικά παίρνουμε το 100% του ημερομισθίου μας. Οι θερμοκρασίες πέφτουν σταδιακά. Ξεκινάμε τα πρωινά με σχεδόν μηδέν βαθμούς και φτάνουμε το μεσημέρι σε μέγιστες θερμοκρασίες λίγο πάνω ή λίγο κάτω από τους 10 βαθμούς κελσίου. Έτσι λοιπόν κρυολόγησα λίγο, με δέκατα, πόνο στο λαιμό και συνάχι. Γενικά θα έλεγα ότι το κλίμα εδώ είναι αρκετά υγειινό. Ενάμισι χρόνο εδώ, δεν έχω αρρωστήσει σοβαρά. Αυτή τη φορά όμως δεν είχα αρκετές δυνάμεις για να δουλέψω και φοβούμενος υποτροπή έκανα χρήση του δικαιώματός μου να πάρω αναρρωτική άδεια.