Παραθέτω την επιστολή ενός αναγνώστη που είχε παρόμοιες εμπειρίες με εμένα, όπως ακριβώς τις έστειλε σε μένα (copy-paste) στις 25 Μαρτίου.
Άλλωστε μπορείτε να τη βρείτε και ως σχόλιο στην ανάρτηση της 22ης Μαρτίου. Εγώ απλώς της δίνω βήμα σε πρώτο πλάνο. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να ακούσουμε τις εμπειρίες και άλλων νυν ή πρώην μεταναστών, νεόπτωχων ή μη…
Σημειώνω μερικά σημεία με νούμερα, καθώς στο τέλος τα σχολιάζω ή απαντώ σ’ αυτά. Άρα οι υπογραμμίσεις δικές μου.
Καλή ανάγνωση λοιπόν!
Γεια σου πατριώτη. Είχα καιρό να μπω στο μπλογκ (ο εβρίτης από Αθήνα) σου και έτσι διάβασα μερικά άρθρα μαζεμένα. Σε διαβάζω γιατί θυμάμαι τις εποχές που ήμουν εξωτερικό. Ίσως για να θυμηθώ τα νειάτα μου ή πάλι ίσως για να καταλάβω πόσο καλά είμαι τώρα και να μην μιζεριάζω. Γέλασα με την ιστορία σου και τα σχόλια των γειτόνων και θέλω να σου εξηγήσω γιατί. Όταν πρωτοπήγα στην Γερμανία το 1983 και προσπαθούσα να μάθω γερμανικά και να βρω άκρες για να μείνω, κάποια ελληνίδα κυρία που καθάριζε σκάλες και ήξερε ότι δεν έβγαινα μου πρότεινε να αναλάβω μερικές από τις "εργολαβίες" της. Εγώ μες την τρελλή χαρά για τα αναγκαία ψιλά που θα προέκυπταν δέχτηκα κατενθουσιασμένος. Η πραγματικότητα όμως ήταν πολύ σκληρή για έναν 18άρη νεαρό που μέχρι τότε δεν είχε βιώσει τον ρατσισμό και την υποκειμενική αντιμετώπιση από τους κατοίκους των πολυκατοικιών. Ένας μάλιστα με φώναζε και Mr. Proper (ο κύριος καθαριότητας), από το ομώνυμο καθαριστικό. Για να πω την αλήθεια το είχα απωθήσει αυτό το κομμάτι, αλλά δυστυχώς ο εκγερμανισμός της κοινωνίας μας έφερε το καθαριστικό και στην Ελλάδα και την ανάλογη διαφήμιση. Την ημέρα που την πρωτοάκουσα, μετά από 30 χρόνια είχα ένα deja vu και για αρκετή ώρα αισθανόμουνα μια δυσφορία. Η αλήθεια είναι ότι δεν "τόλμησα" να το πω ούτε στην γυναίκα μου (η οποία ξέρει τι δυσκολίες αντιμετώπισα στην ζωή μου, αλλά επειδή αυτή με γνώρισε με κουστούμι και γραβάτα δεν ήθελα να της χαλάσω την εικόνα), αλλά προσπάθησα να το απωθήσω πάλι γρήγορα, φοβούμενος μην με συνεπάρει μέσα στην γενική κατάθλιψη η μιζέρια εκείνης της εποχής. (1) Τώρα με αφορμή τα δικά σου σχόλια το ξαναθυμήθηκα και να σου πω την αλήθεια με έκανε να το δω πιο ανάλαφρα. Όπως ανάλαφρα βλέπω ότι παίρνεις και τη διαμονή σου στη Νορβηγία και χαίρομαι (2). Εγώ όταν ήμουν Γερμανία και είχα χάσει την ελπίδα για σπουδές και αποφάσισα να μείνω και να δουλέψω, επειδή είχα πάντα δουλειές με απαιτήσεις υψηλότερες των προσόντων μου (ειδικά στο θέμα της γλώσσας) και είχα δυσκολίες να ανταποκριθώ και έπεφτα πάντα θύμα δυσμενών διακρίσεων σε σχέση με γερμανούς συναδέλφους, είχα αρχίσει να μισώ κάθε τι γερμανικό και να μου φταίνε όλα. Δεν απέκτησα έτσι καμμία σχέση με την γερμανική κουλτούρα και ζωή και συναναστρεφόμουνα μόνο με ξένους εκτός εργασίας (αυτό χειροτέρευε την κατάσταση γιατί όλοι οι άλλοι γινότανε κλίκα βέβαια). Εγώ βέβαια προτιμούσα να ανταπεξέλθω σε όλα αυτά και προτιμούσα να κάνω παρέα με "τριτοκοσμικούς" από την Ερυθραία (είχαμε πολλούς λόγω του εμφυλίου εκεί κάτω) που ήταν καταπληκτικά παιδιά και Ιρανούς (λόγω Χομεϊνί). 'Ολη την κλίκα την είχα κάνει στους 3 μήνες σχολής γερμανικών που είχα κάνει και όσο νά' ναι είχαμε κοινά βιώματα. Κάποιες στιγμές αναπολώ εκείνες τις καταστάσεις ανιδιοτελούς συντροφικότητας και στεναχωριέμαι που έχω ξεχάσει σχεδόν όλα τα ονόματα αυτών με τους οποίους είχα κάποιες από τις συμαντικότερες εμπειρίες μου, στην πιο ευαίσθητη καμπή της ζωής μου (3). Και αυτά που σου γράφω είναι αλήθεια ότι έχω να τα σκεφτώ πάνω από 25 χρόνια (4). Γενικά δεν σκέφτομαι πολύ το παρελθόν μου και προχωράω πάντα μπροστά (ίσως επειδή πάντα το παρελθόν ήταν χειρότερο και το μέλλον προδιαγράφονταν καλύτερο), πράγμα που τις περισσότερες φορές με βοήθησε. Τώρα βέβαια που κοντεύω τα 50 και η υγεία μου άρχισε να με προδίδει και η οικονομική μου κατάσταση τουλάχιστον δεν βελτιώνεται, έχω συμφιλιωθεί εδώ και μερικούς μήνες ότι έχει τελειώσει η προοπτική εξέλιξης μου (εδώ βρήκα αναφορές στα γραφόμενά σου) (5) και καλά θα κάνω να ζω την ημέρα, την ώρα, το λεπτό σαν να είναι τα τελευταία μου. Βρήκα έτσι μια ανακούφιση από το άγχος των τελευταίων 30 χρόνων, όπου έπρεπε πάντα να επιβεβαιώνω το προφίλ μου (6), για να αντιπαρέλθω το χάντικαπ του μετανάστη που δεν είχε τα απαραίτητα τυπικά προσόντα που συνιθίζεται να έχουν όλοι στον κύκλο μου.
Βλέπεις οι γονείς μας χωρίς να έχουν τα προσόντα να μας δώσουν την ανάλογη παιδία και μόρφωση, μας φόρτωσαν με όλα τα κόμπλεξ κατωτερότητας που χρειαζόταν ώστε να προσπαθούμε μια ζωή να προκόψουμε και να διαπρέψουμε, ξεχνώντας να μας που ότι έπρεπε και να ζήσουμε. Ελπίζω να μην είναι πολύ αργά και με την συμπαράσταση της οικογένειάς μου να καταφέρω να πάρω το κομμάτι της ζωής που δικαιούμαι.(7) Σε μια συνάντηση που είχαμε πέρισυ για τα 30 χρόνια αποφοίτησης από το λύκειο, ζήλεψα με την καλή έννοια την ζωή που έκαναν οι συμμαθητές μου. Χαλαρά!!! Εκείνοι βέβαια ζήλεψαν την δικιά μου, με τις πολλές παραστάσεις, εμπειρίες και την τρέλλα, αλλά έβλεπαν μόνο αυτά που ήθελαν αυτοί. Κι εγώ βέβαια τώρα, εκ των υστέρων και αφού φαίνεται ότι δεν θα πεθάνω στο δρόμο, δεν θα την άλλαζα την ζωή μου με την δική τους, αλλά μόνο για τους ανθρώπους που γνώρισα για τις βαθειές σχέσεις και φιλίες που είχα και την επαφή μου με πολιτισμούς που αυτοί δεν θα μπορούσαν να φανταστούν, (8) Δεν είναι σαν να πηγαίνεις σε ένα ξενοδοχείο και να συναντάς 10 διαφορετικές ράτσες, να πίνεις να χορεύεις και να θεωρείς ότι έκανες επαφή. Το να βιώνεις με άλλους λαούς μαζί, όντας όλοι μετανάστες μια ιδιαίτερη πραγματικότητα νομίζω είναι διαφορετικό. Εσύ ακούγεται σαν να έχεις επαφές, αλλά αν κατάλαβα είναι στην πλειοψηφία τους Νορβηγοί και μάλλον δεν είναι το ίδιο. Θα μπορούσες να μας γράψεις και λίγο πιο συναισθηματικά. Όχι επί του πονηρού βέβαια, μια που τώρα είμαστε οικογενειάρχες.(9) Εγώ πάντως έζησα εκείνα τα χρόνια πάρα πολύ έντονα συναισθήματα και μια και ήμουν ωραίο αντράκι, γυμνασμένος και λίγο ψαγμένος είχα και τα τυχερά μου (ήμουν πάντα όμως άνθρωπος των σχέσεων και τα έδινα όλα σε αυτές και γι' αυτό και θα θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό γιατί αγάπησα και αγαπήθηκα πολύ). Βλέπω όμως ότι το παρατράβηξα και μετά από αυτό το ψυχολογικό στριπτίζ λέω να κλείνω. Μάλλον η κλεισούρα των τελευταίων μηνών θα φταίει και το ότι έχω να τα "πω" με καποιον πολύ καιρό. (10) Συγχώρησέ με για τον χρόνο που σου πήρα από την οικογένειά σου. (τα παιδιά είναι εκεί, είναι όλοι καλά). Σας εύχομαι ότι καλύτερο και εάν δεν με ακούσεις σύντομα να ξέρεις ότι εγώ έχω το μπλογκ στα favorites, το βλέπω καθημερινά και μπαίνω συχνά για να δω ότι υπάρχεις και είναι όλα καλά.
Κράτα ψηλά την σημαία της Ελλάδας και φρόντισε ώστε και τα παιδιά σου να την έχουν στην καρδιά τους. Εγώ θα πάω αύριο (σε λίγες ώρες δηλαδή) την κορούλα μου στην παρέλαση για να της τονώσω το πατριωτικό της. Σήμερα της έβαζα να ακούει εμβατήρια και κάναμε και μια επανάληψη στον εθνικό ύμνο τον οποίο τρελλαίνεται να τραγουδάει (σου θυμίζω ότι έκλεισε πριν λίγο τα 4).
P.S. Σε λίγες μέρες πάω για 2 εβδομάδες Ελβετία, Γερμανία για δουλειές με την οικογένεια και θα προσπαθήσω να ξεκλέψω 1-2 μέρες να πάω πίσω στον "τόπο του εγκλήματος". Έχω ανάμικτα συναισθήματα. Δεν θα πάω από χαρά, αφού όπως σου είπα δεν ήταν και τα καλύτερά μου χρόνια εκεί, αλλά έχω μια περιέργεια να ξαναβρεθώ στον τόπο που ανδρώθηκα και ίσως μια ελπίδα ότι θα ξαναβρώ κάτι από τα συναισθήματα εκείνης της εποχής και της νιότης, της ελπίδας, όταν τίποτα δεν φοβόμασταν παρά μόνο μην πέσει ο ουρανός και μας πλακώσει. (11) Τελικά λες να κάνω και εγώ κανένα μπλογκ και να σε ανταγωνίζομαι σε αναγνώστες και να γράφω ιστορίες από τα παλιά, δίκην ημερολογίου. Θα είχε πλάκα και θα είχα πολλά να γράψω (κάτι σαν απομνημονεύματα να πούμε που θα τα άφηνα στην κόρη μου μετά θάνατον, για να ξέρει τι έκανε ο πατέρας της πριν από αυτήν). Θα το σκεφτώ (που έλεγε και ο υποψήφιος αγοραστής αυτοκινήτων στην ΕΤ3). Αν η εμπειρία μου στο deja vu είναι θετική ίσως και να το κάνω (αν βρω το χρόνο βέβαια, που χλωμό το βλέπω)...(12) Χαιρετισμούς από Αθήνα
(1) Περιγράφεις πολύ ζωντανά και ειλικρινά αυτή σου την εμπειρία, ίσως και πίσω από το πέπλο της ανωνυμίας. Ο αυτοσαρκασμός είναι ένα όπλο αντιμετώπισης αυτών των τραυματικών μας εμπειριών. Πολλές φορές όσο ήμουν στην Ελλάδα, ονειρευόμουνα να μπορούσα να γυρίσω τον κόσμο, να γνωρίσω καθημερινούς ανθρώπους και διαφορετικές χώρες, κουλτούρες, πολιτισμούς κοκ. Όμως το φανταζόμουν ως εκ του ασφαλούς κι όχι υπό την πίεση της ανάγκης. Τέλος πάντων τώρα το ζω έστω κι έτσι κι είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία, αν εξαιρέσεις την ανασφάλεια. Άλλωστε άλλοι έχουν διηγηθεί ότι έχουν βρεθεί στα κατώτατα επίπεδα της ένδειας, κοιμώμενοι στα παγκάκια, μη έχοντας που να μείνουν, χωρίς δουλειά κι άρα χωρίς χρήματα σε ξένη χώρα…
Είναι εδιαφέρον επίσης πόσο μεγάλη πληγή σου έχει δημιουργήσει αυτή σου η εμπειρία, αφού την καταχώνιασες μέσα σου επί τόσα χρόνια, ενώ η ενθύμισή της σου φέρνει δυσφορία. Καμιά φορά μια απλή μυρωδιά είναι ικανή να ξυπνήσει φαντάσματα μέσα μας…
(2) Έχω παρατηρήσει ότι συχνά δεν ξέρω ούτε τον εαυτό μου. Τώρα το περνώ ανάλαφρα με τη βοήθεια του αυτοσαρκασμού. Δεν αποκλείω όμως αργότερα αυτές οι εμπειρίες να μετεξελιχθούν σε πληγές που να μην επιδέχονται ούτε ένα απλό άγγιγμα. Θα δείξει… ίσως η ομολογία του απωθημένου όμως (ψυχολογικό στριπτήζ το λες εσύ) να είναι μια ανακουφιστική εκτόνωση για να μη κακοφορμίζουν οι πληγές. Γι’ αυτό νιώθουμε την ανάγκη να έχουμε δικούς μας ανθρώπους γύρω μας. Ίσως κι εγώ αν είχα τέτοιους να μην ένιωθα την ανάγκη να γράφω εδώ!
(3) Είναι αλήθεια κίνδυνος και ευλογία παράλληλα η συναναστροφή με τους «άθλιους» κάθε κοινωνίας στην ξενητειά και στο περιθώριο της ζωής. Ευλογία διότι έτσι βρίσκεις διαμάντια μέσα στα κάρβουνα όπως ομολογείς, αλλά και κίνδυνος διότι αποξενώνεσαι από την τοπική κοινωνία και χάνεις την πρόσβασή σου σ’ αυτή. Τα παιδιά μου δυστυχώς στο σχολείο συναναστρέφονται μόνο μετανάστες που κουβαλούν μαζί τους ένα τραυματικό και μίζερο μπακράουντ. Η κοινή στάση ενάντια στους «κακούς» ντόπιους, δημιουργεί περιχαράκωση, απόσταση και αντιπαλότητα, εκτός από τα συναισθήματα κατωτερότητας. Εδώ λοιπόν οι μουσουλμάνοι έχουν τη δικιά τους υδατοστεγή κλίκα, ζούνε σε δική τους χώρα και δικό τους κόσμο. Δεν υπάρχει ώσμωση. Λίγο η προκατάληψη των ντόπιων, λίγο η πληγωμένη περιφάνια των μεταναστών, το φαινόμενο είναι έντονο και κοινό κι εδώ αλλά και στην Ελλάδα μεταξύ των κύκλων μεταναστών.
(4) Σου ‘βγαλα λοιπόν τα φαντάσματα από το ντουλάπι! Ελπίζω να μη σου κάνουν κακό, αλλά αντιθέτως να σε θεραπεύσουν δια της απομυθοποίησής των. 25 χρόνια είναι πολύς χρόνος και το φαρμάκι δουλεύει χωρίς να το καταλαβαίνεις στο παρασκήνιο…
(5) Αν χτυπήσεις μια χορδή σε ένα έγχορδο όργανο, μία άλλη χορδισμένη στην ίδια νότα, συντονίζεται, έτσι ώστε κι αυτή συνηχεί. Να λοιπόν το φαινόμενο του συντονισμού μεταξύ μας. Μια παρόμοια εμπειρία που άκουσες από εμένα, ζωντανεύει την σε χειμάζουσα δικιά σου!
(6) Δεν χρειάζεται να επιβεβαιώσουμε τίποτα. Δεν ζούμε για τους άλλους αλλά για μας. Δεν χρωστάμε το λόγο σε κανένα. Αρκεί εμείς να τα έχουμε καλά με τον εαυτό μας και τη συνείδησή μας που μας δόθηκε ως sofware από τον δημιουργό μας. Πόσο ανάγκη έχουμε να ζούμε τη στιγμή μας σαν να είναι η τελευταία, αλλά πόσο «όνειρο θερινής νυκτός» αποδεινύεται τελικά!
(7) Πολύ σημαντικό αυτό που κατάλαβες και επισημαίνεις εδώ. Έστω και αργά, ας μη χάσουμε το κομμάτι που δικαιούμαστε. Διότι αργά ή γρήγορα έρχεται μια στιγμή που αναρωτιόμαστε τι άξιζε τελικά μετά από τόσο αγώνα! Μπορεί να έχουμε διαπρέψει σε ένα σωρό πράγματα που δεν αξίζουν πραγματικά, ενώ να έχουμε χάσει παράλληλα ότι πιο δικό μας, κοντινό μας, ότι αξίζει πραγματικά!
(8) Βλέπεις οι άλλοι βλέπουν το απέξω, μόνο ένα μύθο, όπως κι εμείς με τη σειρά μας βλέπουμε ένα μύθο στο πρόσωπο των επιτυχημένων επωνύμων του κόσμου μας, αγνοούμε όμως την αλήθεια της σκληρής πραγματικότητας που σκιάζει τα πάντα πίσω από τα παρασκήνια και μετά το τέλος της… παράστασης, στο σκοτεινό δωμάτιο μιας μοναξιάς. Στη δική μου περίπτωση ίσως βοηθάει ότι τα έχω ζήσει όλα… Ήμουν πάμφτωχος αλλά διψασμένος για επιτυχία. Πολέμησα πολύ κι έφτασα σε αρκετά υψηλά επίπεδα, για τα δικά μου μέτρα. Τώρα είμαι πάλι στον πάτο, αλλά ξέρω πλέον ότι όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτα, τα έχω περάσει, τα ξέρω, είναι απλώς ένα πουκάμισο αδειανό… Βλέπω τους άλλους να αγωνίζονται για την επιτυχία και ξέρω ότι δεν ξέρουν… τι είναι αυτό που κυνηγούν και τι τους περιμένει και χαμογελώ με κατανόηση και συγκατάβαση. Το ίδιο κι όταν με κοιτούν με οίκτο, είναι μια πολύτιμη εμπειρία για μένα. Νιώθω σαν να παίζω κάποιο ρόλο μέσα από ένα κουστούμι που είναι μέρος της εν λόγω σκηνογραφίας… Σαν το βασιλιά που ντύθηκε για μια μέρα ζητιάνος, παρότι εγώ δεν έχω την πολυτέλεια να βγάλω… αύριο τα κουρέλια του ζητιάνου και να ξανακαθίσω στο… θρόνο μου.
(9) Τι εννοείς με το «λίγο πιο συναισθηματικά…» Ερωτικές περιπέτειες; Πρώτον είμαι αρκετά μεγάλος πια, δεύτερον είμαι οικογενειάρχης και τρίτον όλος αυτός ο αγώνας μας αποσπά από τέτοιες εκζητήσεις. Συνήθως επιδιδόμαστε σε τέτοια, όταν κορεστούμε από επιτυχία. Τότε αποζητούμε κάτι παρά πάνω. Βλέπεις οι επιτυχημένοι έχουν την τάση της αυτοκτονίας, διότι αφού κατέκτησαν την κορφή του Ολύμπου, συνειδητοποίησαν ότι εκεί δεν κατοικούν οι 12 θεοί… Τελικά είναι αυτό που λέει ο Καβάφης ότι πιο πολύ αξίζει ο δρόμος για την Ιθάκη, παρά η ίδια η Ιθάκη. Ή ο Παλαμάς στο «και στην κορφή σαν φτάστε την κατάψηλη, πάλε θα καταλάβαιτε πως βρίσκεστε σαν πρώτα κάτω απ’ όλα τ’ άστρα». Ψάχνουμε λοιπόν να γεμίσουμε την άδεια ζωή μας στις σχέσεις, όταν γυρίζουμε από τους πολέμους μας. Αυτοί που έχουν σχέσεις πίσω να τους δένουν δεν θεωρούνται καλοί στρατιώτες για αποστολές! Τα ζευγάρια όταν απογοητεύονται ο ένας από τον άλλον, ρίχνονται με τα μούτρα στην επαγγελματική επιτυχία κι απομακρύνονται ακόμα περισσότερο μεταξύ τους. Στο απώγειο αυτού του αγώνα, νιώθουν πάλι άδειοι και ψάχνουν να ξεδιψάσουν τη δίψα τους, στη δροσιά της παρακείμενης γραμματέως… Η συνέχεια γνωστή…
Εσύ βέβαια τότε το έζησες διαφορετικά διότι ήσουν σε μία τρυφερή ηλικία.
(10) Χαίρομαι που θέλοντας να τα πεις με κάποιον τα είπες μαζί μας. Ελπίζω και φαίνεται ότι ήταν ανακουφιστικό για σένα. Φαίνεται ότι άνοιξες τα παράθυρα στην κλεισούρα σου να αεριστείς λιγάκι και να ανανεωθείς… Χρειάζονταν. Αν ψάξεις μάλιστα στα σεντούκια της αραχνιασμένης σοφίτας σου, ίσως βρεις ξεχασμένους θησαυρούς… που θα σου ανοίξουν τα μάτια.
(11) Αν πήγες ήδη εντωμεταξύ στον τόπο του εγκλήματος, πες μας τι βρήκες εκεί. Εγώ γυρνώ συχνά σε τόπους εγκλημάτων… Εγώ γυρίζω με περιέργεια και χαρά, στους τόπους των παιδικών μου χρόνων, των εφηβικών μου απογοητεύσεων, των φοιτητικών μου εκζητήσεων κοκ. Ψάνω στο έδαφος να βρω ξεχασμένα πειστήρια και διαφωτίσεις μυστηρίων με το μεγεθυντικό φακό του χρόνου, των νέων εμπειριών και των εντωμεταξύ εξελίξεων. Ψάχνω απαντήσεις σε ερωτήματα για τα αίτια και ξεπλένω την ψυχή μου μέσα από τα δάκρυα της νοσταλγικής μνήμης.
(12) Χρόνο βρίσκουμε μόνο όταν το θέλουμε και για κάτι που αξίζει πραγματικά για μας. Αν δεν το αποφασίσεις, ίσως μπορείς από καιρού εις καιρόν να στέλνεις τις εμπειρίες σου εδώ… Είμαστε μια παρέα ομοιοπαθών.
Να’ σαι καλά!
alkaioslarsinos@gmail.com